Thế cờ đang ở trong tay ai Trung Quốc hay Việt Nam?

Thế cờ đang ở trong tay ai?

Sang dự Đối thoại Shangri-la, dự kiến sẽ diễn ra trong ba ngày từ 30/5-1/6, Việt Nam cử một phái đoàn gồm 20 quan chức, dẫn đầu bởi Bộ trưởng Quốc phòng Phùng Quang Thanh và có cả Thứ trưởng Quốc phòng Nguyễn Chí Vịnh.

Phái đoàn Việt Nam đứng trước nhiều thách thức tại Đối thoại Shangri-la năm nay

Giáo sư Thayer chia sẻ: “Giới chức Việt Nam thường có thói quen nói chung chung và không đi vào cụ thể. Đại tướng Phùng Quang Thanh có thể sẽ than phiền về một số hành động trên Biển Đông của Trung Quốc và đề cập tới khả năng mở đường dây nóng giữa hai nước, tăng cường trao đổi giữa các phái đoàn cấp cao và tìm kiếm một giải pháp hòa bình cho tranh chấp hiện nay, ví dụ như kêu gọi sớm đi đến một Bộ quy tắc ứng xử (COC) trên Biển Đông”.

Giáo sư Thayer cũng cho rằng ông Phùng Quang Thanh rơi vào thế bất lợi khi phải xuất hiện trong cùng phiên họp với các bộ trưởng quốc phòng từ Úc David Johnson và Indonesia Purnomo Yusgiantoro: “Cùng lắm Úc sẽ lặp lại quan điểm ủng hộ Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Ðông, Indonesia cũng vậy. Đây không phải là một nhóm mạnh để công khai hậu thuẫn Việt Nam”.

“Về giải pháp đấu tranh pháp lý, chúng ta đã chuẩn bị hàng chục năm nay, còn thời điểm nào hợp lý thì Bộ Chính trị sẽ quyết định”

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng

Theo lịch làm việc được đăng tải trên trang web của Viện Nghiên cứu Chiến lược (IISS), đơn vị tổ chức hội nghị, Tướng Phùng Quang Thanh sẽ có bài phát biểu trong phiên họp toàn thể vào lúc 12:00 trưa ngày 31/5 với chủ đề “Giải quyết các mối quan hệ căng thẳng mang tính chất chiến lược”và sẽ có các cuộc tiếp xúc song phương với một số trưởng đoàn khác tham dự Đối thoại Shangri-La 2014.

Một nhân tố cực kỳ quan trọng đó là vai trò của Nhật Bản. Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe phát biểu tại Shangri-La: “Chúng tôi ủng hộ Việt Nam trong nỗ lực giải quyết tranh chấp thông qua đối thoại. Các động thái nhằm củng cố việc thay đổi hiện trạng bằng cách tạo ra sự việc đã rồi cần bị lên án mạnh mẽ”. Và đây sẽ là điều giới chức Việt Nam đã tính toán.

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ ngày 29/5, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nói “Về giải pháp đấu tranh pháp lý, chúng ta đã chuẩn bị hàng chục năm nay, còn thời điểm nào hợp lý thì Bộ Chính trị sẽ quyết định.”

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng

‘Đổi trắng thay đen’

Giáo sư Thayer cảnh báo rằng Trung Quốc đã cử một phái đoàn rất mạnh đến Đối thoại Shangri-la năm nay, tiêu biểu là cựu Thứ trưởng Ngoại giao Phó Oánh, Chủ tịch Uỷ ban Đối ngoại Quốc hội Trung Quốc, người nổi tiếng cứng rắn và có tài hùng biện.

Bà Phó Oánh được xem là người hùng biện và hiệu quả hơn nhiều quan chức khác của TQ.

“Tôi đã quan sát bà Phó phát biểu nhiều lần. Người phụ nữ nhỏ con này có thể sử dụng lời lẽ để đẩy văng bất cứ ai ra khỏi Trái Đất,” giáo sư Thayer nói.

Ông dự đoán rằng phía Trung Quốc sẽ tìm cách “đổi trắng thay đen” và đổ lỗi cho Việt Nam là nước chủ động gân hấn.

Nhưng bà Phó Oánh có tài hùng biện giỏi như thế nào đi chăng nữa cũng không thể thổi bay các chứng cứ hung hăng và giàn khoan trái phép của Trung Quốc đang cắm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.

Năm nay, nhiều sự chú ý cũng được cho là sẽ tập trung vào nỗ lực tiến đến một vai trò lớn hơn trong nền an ninh toàn cầu và khu vực của Nhật Bản, nước cũng đang có tranh chấp chủ quyền với Trung Quốc trên Biển Hoa Đông.

Bình luận về nỗ lực hiện nay nhằm tiến đến một vai trò lớn hơn trong nền an ninh toàn cầu và khu vực của Nhật Bản, giáo sư Thayer cho rằng điều này sẽ được Việt Nam “hết sức hoan nghênh“.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe phát biểu tại Shangri-La

“Tôi đã nói chuyện với một số chuyên gia về Việt Nam và họ cho rằng Việt Nam càng thắt chặt quan hệ với Nhật Bản và Philippines bao nhiêu sẽ càng khiến Trung Quốc phải dè chừng bấy nhiêu,” ông nói.

“Trung Quốc lúc đó sẽ phải xem xét liệu gây hấn với Việt Nam khi nước này đang thắt chặt quan hệ với các đồng minh thân cận của Hoa Kỳ có khiến Washington phải vào cuộc hay không.”

‘Đôi bên cùng bị hủy diệt’

Trong bài viết trên Tạp chí Diplomat vào ngày 28/05, Giáo sư Carl Thayer cho biết Việt Nam đã thực hiện cách tiếp cận “rất thận trọng” và “ôn hòa” để giải quyết khủng hoảng với Trung Quốc.

Trước tiên là đảm bảo sự hiện diện liên tục của các tàu phòng vệ và cảnh sát biển ở gần giàn khoan, tuy nhiên cách ly tàu ngầm và tàu chiến ra khỏi vùng tranh chấp.

Thứ hai là đề xuất các giải pháp ngoại giao: đề nghị một cuộc gặp cấp cao giữa Tổng bí thư Đảng Cộng sản Nguyễn Phú Trọng và lãnh đạo Trung Quốc, mở đường dây nóng giữa lãnh đạo hai bên, giao thiệp giữa quan chức ngoại giao, và đối thoại với đại diện của Bắc Kinh bên lề các cuộc họp quốc tế.

“Tuy vậy Trung Quốc đã khước từ tất cả các tiếp cận đó, và đối thoại giữa hai bên vẫn hết sức lạnh nhạt,” ông Carl Thayer nói.

Trước thất bại của các động thái song phương, có vẻ như Việt Nam sẽ cân nhắc những chiến lược dài hạn để kiềm tỏa các hành động khiêu khích của Trung Quốc, theo GS Thayer.

Tuy vậy, GS Carl Thayer cảnh báo rằng nếu xung đột với Việt Nam leo thang tới miệng hố chiến tranh, rất có thể Việt Nam sẽ sử dụng chiến lược “đôi bên cùng bị hủy diệt”, nhằm phá hủy nền kinh tế Trung Quốc bằng cách tạo tâm lý bất ổn và đẩy giá bảo hiểm tăng cao, khiến nhà đầu tư nước ngoài tháo chạy.

Theo đó, Việt Nam sẽ tập trung tấn công các tàu thương mại và chở dầu của Trung Quốc qua biển Đông, cũng như căn cứ hải quân ở Hải Nam và đảo Phú Lâm, những vị trí nằm trong tầm bắn của tên lửa đạn đạo bờ biển Việt Nam.

Bộ đội phòng không Việt Nam

“Một vài chiến lược gia Việt Nam còn cho rằng nước này có thể mua cấp tập số lượng lớn các tên lửa đạn đạo có đủ khả năng tấn công Thượng Hải hoặc thậm chí là Hong Kong. Khi xung đột vũ trang nổ ra, các thành phố này có thể là mục tiêu để làm rối loạn kinh tế Trung Quốc. Nó sẽ gây ra ảnh hưởng toàn cầu, và các chuyên gia Việt Nam kì vọng điều đó sẽ khiến các cường quốc can thiệp để ngăn cản Bắc Kinh gây hấn,” Ông Thayer viết trên Diplomat.

Trung Quốc có bộ máy quân sự, ngoại giao hùng mạnh nhưng đang bị cả thế giới lên án, còn Việt Nam tuy quân sự, ngoại giao yếu hơn nhưng đủ sức răn đe và việt Nam có chính nghĩa, được nhiều nước và truyền thông quốc tế ủng hộ. Thế cờ đang ở trong tay ai?